Η πανδημία έχει φέρει την ψηφιακή υγεία στο επίκεντρο, δρώντας ως καταλύτης στην ούτως η άλλως αυξανόμενη διάδοσή της, Ένα μεγάλο κομμάτι της αφορά σε θέματα φαρμακευτικής πληροφόρησης και αλληλεπίδρασης πελατών με το φαρμακείο. Ποιές είναι οι σημαντικότερες πλατφόρμες για ζητήματα φαρμακευτικής πληροφόρησης και κατά πόσο οι υφιστάμενες εφαρμογές δικτύου και κινητού υποστηρίζουν τις σύγχρονες, μεταβαλλόμενες ανάγκες και διαδικασίες φαρμακευτικής περίθαλψης;
Εφαρμογές για πληροφόρηση των επαγγελματιών υγείας.
Δυο αξιόλογες ελληνικές διαδικτυακές εφαρμογές φαρμακευτικής πληροφόρησης είναι ο Γαληνός και το eRx.gr. Περιλαμβάνουν εκτεταμένες φαρμακολογικές πληροφορίες για όλα τα σκευάσματα που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά, “διοικητικα” δεδομένα (πχ κόστος σκευασμάτων, προϋποθέσεις συνταγογράφησης) και διάφορες άλλες λειτουργίες:
galinos.gr
Ο Γαληνός αποτελεί μία επαγγελματική πλατφόρμα πληροφόρησης για θέματα φαρμάκων και υγείας, που απευθύνεται σε επαγγελματίες και οργανισμούς υγείας αλλά και το ευρύ κοινό. Ένα σημαντικό κομμάτι του φαρμακευτικού περιεχομένου παρέχεται επί πληρωμή.
Περιλαμβάνει:
- Ανάλυση χαρακτηριστικών δραστικών ουσιών, φαρμάκων, σκευασμάτων
- Περιλήψεις χαρακτηριστικών προϊόντων (SPC) (με συνδρομή)
- Διοικητική / οικονομική πληροφόρηση και ιστορικότητα τιμών σκευασμάτων
- Κωδικοποιήσεις φαρμάκων
- Έλεγχος συγχορήγησης
eRx.gr
Το eRx.gr είναι ένας ηλεκτρονικός κατάλογος φαρμάκων για τους επαγγελματίες υγείας και το ευρύ κοινό. Ο σχεδιασμός, υλοποίηση και συντήρησή του γίνεται αποκλειστικά από τον συγγραφέα του παρόντος στον ελεύθερο χρόνο του. Η χρήση του προς όλους είναι εντελώς δωρεάν.
Περιλαμβάνει:
- Αναζήτηση με βάση το σκεύασμα/φάρμακο ή τη δραστική
- Εμφάνιση ιεραρχικής κατηγοριοποίησης με βάση το πρότυπο ATC
- Εμφάνιση οδηγιών χρήσης (PL) και περίληψης χαρακτηριστικών προϊόντων (SPC)
- Παρουσίαση των ουσιωδών ομοίων για κάθε σκεύασμα
- Δυνατότητα υπολογισμού κόστους συνταγής ΕΟΠΥΥ
Σημαντικό προσόν των παραπάνω εφαρμογών είναι η εύκολη αναζήτηση συγκεκριμένου σκευάσματος, φαρμάκου ή δραστικής καθώς και η συγκεντρωτική προβολή τους ανά θεραπευτική κατηγορία με βάση τη κωδικοποίηση Anatomical Therapeutic Chemical (ATC). Μια άλλη αξιόλογη δυνατότητα είναι η δυνατότητα προβολής οδηγιών χρήσης (Patient Information Leaflet – PL) ή και της “περίληψης των χαρακτηριστικών του προϊόντος” (Summary of Product Characteristics – SPC), με το πρώτο (PL) να απευθύνεται κυρίως στον χρήστη του σκευάσματος και το δεύτερο (SPC) στους επαγγελματίες υγείας. Η χρήση τους είναι εύκολη και αποτελεσματική τόσο από σταθερό υπολογιστή όσο και από tablet ή κινητό.
Πέρα από τους προαναφερθέντες ηλεκτρονικούς φαρμακευτικούς καταλόγους, στο ελληνικό διαδίκτυο υπάρχει πληθώρα έγκυρων ιστότοπων, ιδιωτικών και δημόσιων, που παρέχουν φαρμακευτικές πληροφορίες σε διάφορες μορφές. Για παράδειγμα το αποθετήριο “Κάλλιπος” (https://repository.kallipos.gr) είναι ένας “ιστότοπος συλλογής συγγραμμάτων, βοηθημάτων και μαθησιακών αντικειμένων” από τα ελληνικά επιστημονικά ιδρύματα, τα οποία διατίθενται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή στο κοινό και περιλαμβάνει πολλά αξιόλογα επιστημονικά φαρμακευτικά βιβλία. Η wikipedia (wikipedia.org) έχει επίσης αρκετά λήμματα στα ελληνικά για θέματα φαρμάκων και φυσικά στην αγγλόφωνη έκδοσή της θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερη διαδικτυακή αφετηρία για έγκυρη επιστημονική φαρμακευτική ενημέρωση.
Στα marketplaces εφαρμογών κινητού υπάρχουν επίσης και άλλες ελληνικές προτάσεις για φαρμακευτική πληροφόρηση. Δεδομένου ότι δεν υφίσταται προς το παρόν στη χώρα μας κάποιου είδους επίσημη έγκριση ή αξιολόγηση για εφαρμογές υγείας, κάθε επαγγελματίας υγείας οφείλει κατά κάποιο τρόπο να διασφαλίσει μόνος του την αξιοπιστία και εγκυρότητα των σχετικών εφαρμογών που χρησιμοποιεί.
Πηγές πληροφόρησης για τους πελάτες μας και το ευρύ κοινό
Οι διαδικτυακές εφαρμογές αποτελούν μία εξαιρετική πηγή φαρμακευτικής πληροφόρησης για τους επαγγελματίες υγείας, ισχύει ωστόσο το ίδιο και για την χρήση τους από το ευρύ κοινό; Το σίγουρο είναι πως το διαδίκτυο και κυρίως οι μηχανές αναζήτησης αποτελούν πλέον βασική πηγή πληροφόρησης για τους περισσότερους από τους πελάτες μας. Περίπου το 7% των αναζητήσεων που γίνονται παγκοσμίως στο Google αφορά σε θέματα υγείας, ποσοστό που αντιστοιχεί σε πάνω από ένα δισεκατομμύριο αναζητήσεις ημερησίως. Το αν αυτό έχει τελικά ευεργετικό αποτέλεσμα ή όχι στην διαχείριση της υγείας δεν είναι κάτι που μπορεί εύκολα να απαντηθεί. Ο παγκόσμιος ιστός είναι δυστυχώς γεμάτος από ιστότοπους χαμηλής ποιότητας που παρέχουν ελλιπείς ή και παραπλανητικές πληροφορίες πάνω σε φαρμακευτικά θέματα.
Ένα συμπέρασμα, στο οποίο έχει καταλήξει ενδεχομένως κάθε φαρμακοποιός μέσα από την επαφή με τους πελάτες του, είναι πως το μέσο άτομο, εφόσον δεν έχει συστηματική κατάρτιση σε θέματα υγείας ή δεν διαθέτει ανώτερο μορφωτικό επίπεδο, δύσκολα μπορεί να κρίνει αν ό,τι σχετικό με την υγεία διαβάζει στο διαδίκτυο έχει εγκυρότητα, επιστημονική βάση και τελικά κάποια αξία. Δεδομένου λοιπόν ότι πολλοί από τους πελάτες μας ούτως ή άλλως χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για πληροφόρηση σε ζητήματα χρήσης φαρμάκων, αυτό που εμείς μπορούμε να κάνουμε, εφόσον ερωτηθούμε σχετικά ή η συζήτηση το επιτρέπει, είναι να τους προτείνουμε ιστότοπους και εφαρμογές κινητού που θεωρούμε αξιόλογες για το σκοπό αυτό. Αντίστοιχο αποτέλεσμα επιτυγχάνεται επίσης προβάλοντας στον διαδικτυακό τόπο του φαρμακείου μας και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άρθρα και υλικό με συνδέσμους προς πηγές φαρμακευτικής πληροφόρησης που θεωρούμε αξιόπιστες.
Ψηφιακές εφαρμογές προσωπικής υγείας και φαρμακευτικής φροντίδας – η σημασία της διασύνδεσης
Κλείνοντας αξίζει να αναφέρουμε ότι για τον μέσο πελάτη του φαρμακείου εξίσου σημαντική είναι η πληροφόρηση για πρακτικά ζητήματα, όπως είναι η υπενθύμιση συνταγογράφησης επαναλαμβανόμενων φαρμακευτικών αγωγών, η χορήγησης και η σωστή δοσολογία των σκευασμάτων. Για το δεύτερο υπάρχουν πάμπολλες εφαρμογές κινητού υπενθύμισης λήψης των φαρμάκων, ορισμένες δε από αυτές παρέχονται και στα ελληνικά. Η χρήση τους είναι ωστόσο ελάχιστα διαδεδομένη και ένας βασικός λόγος για αυτό είναι το ότι η εισαγωγή και συνεχής επικαιροποίηση στην εφαρμογή όλων των απαιτούμενων δεδομένων, δηλαδή είδους σκευάσματος, συχνότητας λήψης, διάρκεια θεραπείας κτλ είναι μία χρονοβόρα και βαρετή υπόθεση με την οποία μόνο οι λίγοι φανατικοί της τεχνολογίας είναι διατεθειμένοι να ασχολούνται. Έρευνες έχουν άλλωστε αποδείξει ότι η ευχρηστία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευρεία αποδοχή τεχνολογιών που η χρήση τους είναι προαιρετική και δεν σχετίζεται με κάποιας μορφής ψυχαγωγία, κατηγορία στην οποία εμπίπτουν ακριβώς οι εφαρμογές κινητού διαχείρισης φαρμακευτικής αγωγής.
Η “επανάσταση” ωστόσο στη μαζική διάδοση προσωπικών εφαρμογών φαρμακευτικής διαχείρισης και ψηφιακής υγείας ίσως είναι προ των πυλών, με καταλύτη της την ηλεκτρονική διασύνδεσή των εφαρμογών με τον ατομικό ηλεκτρονικό φάκελο υγείας. Όταν και εάν αυτό επιτευχθεί, όλα τα δεδομένα υγείας που έχουν ήδη εισαχθεί σε κάποιο σύστημα από τον ιατρό (πχ διάγνωση, συνταγογράφηση φαρμάκων, αποτελέσματα εξετάσεων) ή τον φαρμακοποιό (πχ χορήγηση σκευασμάτων, καταχώρηση ή επαλήθευση δοσολογίας) θα είναι αυτομάτως διαθέσιμα στις ψηφιακές εφαρμογές που επιλέγει ο ασθενής χωρίς να απαιτείται σχεδόν καμία επιπλέον εισαγωγή στοιχείων. Η τεχνολογία για τα ανωτέρω υπάρχει και η εφαρμογή της έχει να κάνει κυρίως με την επίλυση ζητημάτων κανονιστικής και επιχειρηματικής φύσης σε κάθε χώρα. Το σίγουρο είναι πως το φαρμακείο οφείλει να είναι έτοιμο να πρωτοστατήσει στη νέα ψηφιακή πραγματικότητα που διαμορφώνεται γοργά.